Provided by: manpages-pl_4.13-4_all 
NAZWA
intro - wprowadzenie do poleceń użytkownika
OPIS
Sekcja 1. podręcznika ekranowego opisuje polecenia i narzędzia dostępne dla użytkowników, na przykład
narzędzia obróbki teksów, powłoki, kompilatory, przeglądarki stron www, przeglądarki plików i obrazów,
edytory itd.
UWAGI
Linux jest odmianą systemu UNIX i w zasadzie wszystkie uniksowe polecenia użytkownika działają dokładnie
tak samo pod Linuksem (oraz pod FreeBSD i na wielu innych systemach uniksopodobnych).
Pod Linuksem są dostępne różne graficzne środowiska użytkownika (GUI, graphical user interface), w
których można używać myszki do wykonywania różnych operacji, co pozwala zacząć pracę bez wcześniejszego
przebijania się przez tony dokumentacji. Jednakże tradycyjnym środowiskiem Uniksa jest interfejs linii
poleceń (CLI, command line interface), w którym wpisuje się polecenia, aby powiedzieć komputerowi, co ma
zrobić. Jest to szybsze i ma większe możliwości, ale wymaga sprawdzenia, jakie te komendy są. Poniżej
przedstawiono podstawowe minimum, tak na początek.
Logowanie
Aby zacząć pracę, najprawdopodobniej trzeba najpierw otworzyć sesję, wprowadzając nazwę użytkownika i
hasło. Program login(1) uruchamia powłokę (interpreter poleceń). W przypadku środowiska graficznego,
wyświetlony zostanie ekran z menu lub ikonkami i powłokę będzie można uruchomić kliknięciem myszy. Patrz
także xterm(1).
Powłoka (shell)
Polecenia są wydawane powłoce, czyli interpreterowi poleceń. Jest to zwykły program i można go zmienić.
Każdy ma swoją ulubioną powłokę. Ta standardowa nazywa się sh. Patrz także: ash(1), bash(1), chsh(1),
csh(1), dash(1), ksh(1), zsh(1).
Przykładowa sesja może wyglądać tak:
knuth login: aeb
Password: ********
$ date
Tue Aug 6 23:50:44 CEST 2002
$ cal
August 2002
Su Mo Tu We Th Fr Sa
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
$ ls
bin tel
$ ls -l
total 2
drwxrwxr-x 2 aeb 1024 Aug 6 23:51 bin
-rw-rw-r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:52 tel
$ cat tel
maja 0501-1136285
peter 0136-7399214
$ cp tel tel2
$ ls -l
total 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 Aug 6 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:52 tel
-rw-r--r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:53 tel2
$ mv tel tel1
$ ls -l
total 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 Aug 6 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:52 tel1
-rw-r--r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:53 tel2
$ diff tel1 tel2
$ rm tel1
$ grep maja tel2
maja 0501-1136285
$
Użycie kombinacji klawiszy Control-D zakończyło sesję.
. Znak $ był znakiem zachęty — jest to sposób oznajmiania przez powłokę, że jest gotowa na przyjęcie
kolejnego polecenia. Znak zachęty może być skonfigurowany na wiele sposobów, można w nim umieścić takie
rzeczy, jak nazwa użytkownika, nazwa komputera, bieżący katalog, czas, itd. Przypisanie PS1="Co dalej,
mistrzu? " zmieni znak zachęty na właśnie taki, jak podano.
Widzieliśmy, że istnieją polecenia date (wyświetla datę i czas) oraz cal (pokazuje kalendarz).
Polecenie ls listuje zawartość bieżącego katalogu — mówi, jakie pliki znajdują się w katalogu. Z opcją
-l wyświetla długą listę, która zawiera właściciela, rozmiar i datę pliku oraz uprawnienia do czytania
i/lub zmieniania pliku. Na przykład plik "tel" ma 37 bajtów, jego właścicielem jest aeb i właściciel może
czytać z pliku i do niego zapisywać, inni mogą tylko czytać. Właściciela i uprawnienia można zmienić
poleceniami chown i chmod.
Polecenie cat wyświetla zawartość pliku. (Nazwa pochodzi od "concatenate and print" ("scal i wydrukuj"):
wszystkie pliki podane jako parametry są łączone a następnie wysyłane na "standardowe wyjście" (zob.
stdout(3)), w tym przypadku ekran terminalu).
Polecenie cp (od "copy" — ang. kopiuj) kopiuje plik.
Polecenie mv (od "move" — ang. "przenieś") tylko zmieni mu nazwę.
Polecenie diff wyświetla różnice między dwoma plikami. Tutaj nie było żadnego wyjścia, ponieważ nie było
różnic.
Polecenie rm (od "remove" — ang. "usuń") usuwa plik i — bądź ostrożny! — plik nieodwołalnie znika. Nie ma
kosza ani nic w tym rodzaju. Usunięcie oznacza utracenie pliku.
Polecenie grep (od "g/re/p") szuka wystąpień podanego łańcucha znaków w jednym lub więcej plikach. Tutaj
znalazło numer telefonu Mai.
Ścieżki i katalog bieżący
Pliki znajdują się w rozległym drzewie, hierarchii plików. Każda ma nazwę ścieżki, opisującą ścieżkę z
korzenia drzewa (który jest nazywany /) do pliku. Na przykład taką pełną ścieżką mogłoby być
/home/aeb/tel. Ponieważ podawanie pełnych ścieżek za każdym razem nie byłoby zbyt wygodne, więc dla
plików znajdujących się w bieżącym katalogu można podać tylko ostatni komponent ścieżki. To dlatego
/home/eb/tel można skrócić do tel, jeżeli bieżącym katalogiem jest /home/aeb.
Polecenie pwd wyświetla nazwę bieżącego katalogu.
Polecenie cd zmienia bieżący katalog.
Porównaj polecenia cd i pwd i poznaj zastosowania cd: "cd", "cd .", "cd ..", "cd /" i "cd ~".
Katalogi
Polecenie mkdir tworzy nowy katalog.
Polecenie rmdir usuwa katalog, jeżeli jest pusty, lub zgłasza błąd w przeciwnym wypadku.
Polecenie find (z raczej rozbudowaną składnią) wyszuka pliki o danej nazwie lub innej właściwości. Na
przykład "find . -name tel" znalazłoby wszystkie pliki tel, zaczynając wyszukiwanie od obecnego katalogu
(który jest nazywany .). A "find / -name tel" zrobiłoby to samo, ale zaczęłoby wyszukiwanie od korzenia
drzewa. Ponieważ przeszukiwanie wielogigabajtowego dysku może zająć sporo czasu, czasami lepszym pomysłem
może być użycie polecenia locate(1).
Dyski i systemy plików
Polecenie mount dołącza system plików znaleziony na jakimś dysku (lub dyskietce, CDROM-ie itp.) do
hierarchii systemu plików. A umount z powrotem go odłącza. Polecenie df mówi, ile wolnego miejsca
pozostało na dysku.
Procesy
W systemach uniksowych może jednocześnie działać wiele procesów, zarówno uruchomionych przez użytkownika,
jak i systemowych. Procesy uruchamiane z konsoli są procesami pierwszoplanowymi, a pozostałe są procesami
działającymi w tle. Polecenie ps pokazuje, jakie procesy są aktywne i jakie numery zostały przypisane
tym procesom. Polecenie kill pozwala na pozbycie się procesów. Bez żadnej opcji wysyła tylko
przyjacielskie żądanie: proszę się zakończyć. A "kill -9", po którym następuje numer procesu, natychmiast
zabije proces. Procesy pierwszoplanowe mogą często zostać zabite przez naciśnięcie Control-C.
Wyszukiwanie informacji
Istnieją tysiące poleceń, każde mające wiele opcji. Tradycyjnie polecenia są udokumentowane w stronach
podręcznika ekranowego (takich, jak ta), tak więc polecenie "man kill" dokumentuje sposób użycia
polecenia "kill" (a "man man" wyświetla dokumentację programu "man"). Program man wyświetla tekst za
pomocą pagera, którym zazwyczaj jest less. Naciśnij klawisz spacji, aby wyświetlić kolejną stronę,
naciśnij q, aby zakończyć.
Wszelka dokumentacja zwyczajowo odwołuje się do stron podręcznika ekranowego przez podanie nazwy i numeru
sekcji, jak na przykład man(1). Strony podręcznika są zwięzłe i pozwalają na szybkie wyszukanie jakiegoś
zapomnianego szczegółu. Dla nowych użytkowników użyteczny jest tekst wprowadzenia z większą liczbą
przykładów i wyjaśnień.
Z wieloma programami GNU/FSF są dostarczane pliki info. Polecenie "info info" wyświetli wprowadzenie na
temat użycia programu info.
Specjalne tematy są często omawiane w dokumentach HOWTO. Sprawdź zawartość katalogu
/usr/share/doc/howto/pl lub /usr/share/doc/howto/en i użyj przeglądarki www, jeżeli znajdziesz tam pliki
HTML.
ZOBACZ TAKŻE
ash(1), bash(1), chsh(1), csh(1), dash(1), ksh(1), locate(1), login(1), man(1), xterm(1), zsh(1),
wait(2), stdout(3), man-pages(7), standards(7)
O STRONIE
Angielska wersja tej strony pochodzi z wydania 5.10 projektu Linux man-pages. Opis projektu, informacje
dotyczące zgłaszania błędów oraz najnowszą wersję oryginału można znaleźć pod adresem
https://www.kernel.org/doc/man-pages/.
T◈UMACZENIE
Autorami polskiego tłumaczenia niniejszej strony podręcznika są: Adam Byrtek <alpha@irc.pl>, Robert
Luberda <robert@debian.org> i Michał Kułach <michal.kulach@gmail.com>
Niniejsze tłumaczenie jest wolną dokumentacją. Bliższe informacje o warunkach licencji można uzyskać
zapoznając się z GNU General Public License w wersji 3 lub nowszej. Nie przyjmuje się ŻADNEJ
ODPOWIEDZIALNOŚCI.
Błędy w tłumaczeniu strony podręcznika prosimy zgłaszać na adres listy dyskusyjnej manpages-pl-
list@lists.sourceforge.net.
Linux 13 sierpnia 2020 r. INTRO(1)